‘Wij zijn geen hobbyclubje meer, maar een hulpdienst’ [AD.nl]
25 september 2020
Het wordt hoog tijd voor een digitaal waarschuwingssysteem langs de Nederlandse kust dat strandgangers actief informeert over het actuele weer en gevaarlijke stromingen. Dat stellen de voorzitters van grote reddingsbrigades naar aanleiding van de vele verdrinkingen deze zomer.
Doordat zomers steeds warmer worden, raken de Nederlandse stranden steeds voller. Tegelijk worden de huidige vaste borden te weinig gelezen en vallen de vlaggen te weinig op. Een waarschuwingssysteem met elektronische matrixborden biedt uitkomst, zeggen de reddingsbrigades van Domburg, Den Haag, Noordwijk, Zandvoort en Scheveningen. De digitale borden kunnen bij de belangrijkste strandopgangen en op de boulevard worden neergezet. "Vergelijk het met de skipistes in de Alpen, waar wintersporters bij de liften actuele informatie over weer, lawinegevaar en openingstijden vinden’’, zegt Ernst Brokmeier van de Zandvoortse Reddingsbrigade.
De reddingsbrigades denken verder aan een app, die badgasten waarschuwt. Ook kunnen sociale media worden ingezet: strandgangers krijgen dan op Facebook of Instagram een advertorial van de reddingsbrigade. De Reddingsbrigade Nederland, die lokale reddingsbrigades ondersteunt, is enthousiast over de matrixborden en een app. "Laat het wel een landelijke app zijn, voor ieder strand een aparte app gaat badgasten niet helpen’’, zegt directeur Koen Breedveld. Hij gaat begin oktober met de brigades om tafel. "Dat moet resulteren in een plan van aanpak voor komende jaren.”
Mede door de coronamaatregelen bleven veel Nederlanders deze zomer thuis, met bomvolle stranden als gevolg. In tal van badplaatsen verdronken strandgangers. Op 9 augustus overleden zelfs vier mensen op één dag: in Scheveningen (2), in Zandvoort en Wijk aan Zee. Ander drama was op 11 mei toen vijf ervaren surfers in Scheveningen omkwamen.
Noem het een perfecte storm, een dodelijke cocktail. Al sinds zijn 13de loopt Ernst Brokmeier (44) rond op het 9 kilometer lange Zandvoortse strand, maar zo'n dag als 9 augustus had hij niet eerder meegemaakt. "Het was prachtig zonnig weer, maar tegelijk waaide er een harde aflandige wind. Het maakte de zwinnen dieper, de zandbanken steiler en de muien die er altijd al waren sterker.” Extreem gevaarlijk zwemwater was het resultaat. "We hebben ontzettend veel mensen uit het water gehaald en konden het werk bijna niet meer aan."
In Egmond, 20 kilometer noordelijker, en zuidelijker in Noordwijk en Scheveningen verliep de dag even chaotisch. "Op grote stukken strand waren mensen in levensgevaar, we gingen van de ene redding naar de ander", vertelt lifeguard Maurits Heukenfeldt Jansen (27), tevens woordvoerder van de Haagse Vrijwillige Reddingsbrigade (HVRB.)
In Noordwijk waren op een zeker moment alle hulpdiensten tegelijk op het strand. "De politie, de KNRM, de kustwacht, ambulance en zelfs de brandweer,” zegt Enrico Hazenoot (59) van de Reddingsbrigade Noordwijk. Uiteindelijk werd er langs de hele Zuid-Hollandse kust de rode vlag (verboden te zwemmen) gehesen. Noord-Holland volgde. Ook ging er - zeer uitzonderlijk - een NL-Alert uit.
Ongelooflijke kater
Vier zwemmers redden het niet. In Den Haag overleden twee mannen, Zandvoort en Wijk aan Zee betreurden ook slachtoffers. "Die verdrinking kwam bij onze mensen keihard binnen”, blikt Heukenfeldt Jansen terug. Hij bemande die dag bij de HVRB de perstelefoon. Ernst Brokmeier was in Zandvoort op het strand. "Het was een groepje jongens niet eens ver in zee. Ineens kwam er eentje niet meer boven. Ondanks dat we snel paraat waren, redde hij het niet. We gingen met een ongelooflijke kater naar huis. Het gevoel was: we hebben op ons strand iemand verloren.”
Die 9 augustus was het dieptepunt van een topdruk seizoen, waarin ook corona een voorname rol speelde, vertellen de reddingsbrigades van Domburg, Scheveningen, Noordwijk, Zandvoort en Egmond. Samen redden ze tientallen zwemmers en kwamen ze vele honderden malen in actie. "Veel Nederlanders zijn dit jaar niet op vakantie gegaan”, zegt Tim de Jonge (43), voorzitter van de Domburgse reddingsbrigade. "Mensen die normaliter naar de Spaanse costa’s afreizen of het Gardameer kwamen nu naar het strand. Zij kunnen echter vaak minder goed zwemmen en missen de ervaring om in zee te zwemmen.”
Veel Duitsers, Tsjechen en Polen deden hetzelfde, zegt Enrico Hazenoot, strandwacht en voorzitter van de Reddingsbrigade Noordwijk. "Duitsers denken dat de Noordzee hetzelfde is als de Middellandse Zee. Polen weten nóg minder. Onze Noordzee is echter bijzonder verraderlijk. "De muien zijn veel dieper.”
De zomer van 2020, hoe uniek ook, staat niet op zichzelf. Vorige zomers waren eveneens warm. "Toen ik dertig jaar geleden begon, duurde het zomerseizoen zes weken”, zegt Brokmeier van de Zandvoortse Reddingsbrigade. "Nu staan strandpaviljoens er permanent, golf- en kitesurfers zijn er ook het hele jaar. Mensen gaan bovendien niet meer om zes uur naar huis, maar blijven op warme dagen gerust tot middernacht.”
Het langere strandseizoen heeft impact op de reddingsbrigades. In Scheveningen is de HVRB verplicht om tot zes uur 's avonds het 11 kilometer lange strand bewaken. "In praktijk blijven we veel langer”, zegt Heukenfeldt Jansen. "Er wordt zoveel van onze 120 lifeguards verwacht, ook vanuit de Veiligheidsregio.” Dat ziet Brokmeier in Zandvoort eveneens. "Vroeger waren we, gechargeerd, een hobbyclubje, een beetje lol maken met bootjes en iemand helpen. Nu zijn we de vierde hulpdienst naast politie, brandweer en ambulance.”
Matrixborden
Volgens de reddingsbrigades van Domburg, Den Haag, Noordwijk, Zandvoort en Egmond zijn de waarschuwingssystemen bovendien achterhaald. De vaste borden worden niet goed opgemerkt, hetzelfde geldt voor het systeem met gele en rode vlaggen. "Veel mensen vertellen dat ze niet eens wisten dat die vlaggen er zijn”, zegt Heukenfeldt Jansen van de HVRB. Probleem is dat in populaire badplaatsen tientallen vlaggen wapperen: van de reddingsbrigade tot ijsmerk Ola.
De oplossing ligt in digitalisering: de brigades denken aan het neerzetten van grote matrixborden die gemeenten nu al voor corona inzetten. "Als reddingsbrigades hebben we er behoefte aan om snel en adequaat langs alle stranden berichten te kunnen sturen”, zegt Ron Zentveld van de Reddingsbrigade Egmond. Op die borden kan voor gevaarlijke stroming worden gewaarschuwd en het actuele weer worden vermeld, voegt Brokmeier toe. "Vergelijk het met de borden bij skiliften op wintersport.”
Mobiele telefoon
Probleem is uiteraard wel dat badplaatsen als Scheveningen en Zandvoort elk tientallen strandopgangen tellen. "Het vergt een investering, maar tegelijk worden zulke borden snel goedkoper.” De brigades willen verder apps ontwikkelen om badgasten te waarschuwen voor bijvoorbeeld harde wind. In Noordwijk hoopt de Reddingsbrigade zoiets met de gemeente op te zetten, vertelt Hazenoot. Ook het vaker inzetten van NL-Alerts is een optie. "Iedere Nederlander bezit een mobiele telefoon, daar moeten we meer mee doen”, zegt Tim de Jonge van de Domburgse Reddingsbrigade.
Tenslotte kunnen sociale media worden ingezet. In Zandvoort krijgen toeristen een advertorial van de gemeente via onder meer Facebook en Instagram als ze de stad inrijden. De reddingsbrigade wil dat eveneens kunnen doen. De Jonge van de Domburgse Reddingsbrigade vindt daarnaast dat gevaarlijke stukken zee actiever afgezet moeten worden. Verder dienen er meer zwemzones te komen. "Het argument tegen is dat Nederlanders zich daar niet aan houden, maar gedragsverandering kost tijd.”
Vrijwillig vs betaald
Nu het reddingswerk professionaliseert, rijst de vraag hoe houdbaar de vrijwillige basis is. Reddingsbrigades moeten veel harder hun best doen om strandwachten te vinden, die de talloze benodigde certificaten willen halen. Op een groeiend aantal plekken worden redders inmiddels betaald met een salaris, bijvoorbeeld op een flink deel van de Zeeuwse kust en op de Waddeneilanden. In Den Haag zijn dertig brandweerlieden omgeschoold tot strandwacht. Ze worden sinds 2018 ingezet op plekken waar de HVRB menskracht mist.
"Nederlanders gaan anders om met vrijwilligheid dan vroeger”, zegt Brokmeier van de Zandvoortste Reddingsbrigade. "De jeugd heeft steeds meer hobby’s en wil zich niet meer maanden van te voren vastleggen. Oude rotten als ik worden zeldzamer.” Het noopt brigades tot creativiteit. In Den Haag kunnen vrijwilligers hun beschikbaar per maand opgeven. "Vroeger kon dat enkel per seizoen.” In Noordwijk ontvangen de eerste vijf ingeroosterde strandwachten een kleine vergoeding. Enrico Hazenoot: "Dat systeem hebben we afgekeken van de Katwijkse reddingsbrigade.”
Plan van aanpak
Directeur Koen Breedveld van de Reddingsbrigade Nederland, die de 157 brigades ondersteunt, deelt de zorgen. Begin oktober gaat hij met zijn leden om tafel om het seizoen te evalueren. Dat moet resulteren in een plan van aanpak voor de komende jaren. De matrixborden noemt hij een prima idee, net als een app. "Wat ons betreft wordt dat wel een landelijke app, voor ieder strand een aparte app gaat badgasten niet helpen.”
Om voor voldoende aanwas van lifeguards te zorgen wordt de opleiding gemoderniseerd en aantrekkelijker gemaakt. Ook komen er mogelijkheden om als zij-instromer lifeguard te worden. Breedveld roemt de vrijwilligerscultuur. "Nederland mag zich daar rijk mee rekenen. Als dat zou verdwijnen, verlies je als land enorm veel maatschappelijke kracht. Die kracht wil je behouden en ondersteunen waar nodig.”
Volg ons ook op: